Wat is trauma?

Trauma is het Griekse woord voor ‘wond’. Een psychotrauma betekent letterlijk ‘een wond op de ziel’.

Om het begrip ‘Trauma’ goed te kunnen begrijpen is het belangrijk onderscheid te maken tussen een situatie met ‘veel stress’ en een situatie waarin een trauma wordt gevormd.

Een situatie kan tot een trauma leiden wanneer onze stressprogramma’s falen. Om stress te kunnen managen gaat ons lichaam over tot een staat van opperste mobilisatie: het maakt een enorme hoeveelheid stresshormonen aan, de hartslag gaat omhoog en er is een toename van de hoeveelheid beschikbare energie. Dit bereidt ons voor op een mogelijk noodzakelijke buitengewone actie om onszelf te redden, wat gewoonlijk wordt aangeduid met ‘vechten of vluchten’. Het probleem is dat we slechts kort in zo’n gemobiliseerde staat kunnen functioneren, omdat de druk op onze fysiologische en psychologische systemen extreem hoog wordt. Maar vlak voordat de druk te hoog wordt slaat het psychosomatisch systeem (lichaam/geest) heel abrupt om naar een tegengestelde staat. De zogenaamde ‘bevriezing’. Dit is het punt waarop we in staat van trauma komen.

Een trauma is een normale reactie op extreme omstandigheden. Enkele voorbeelden van gebeurtenissen die kunnen leiden tot een trauma zijn:

• Oorlogsgeweld.
• Natuurramp.
• Vliegtuigongeluk.
• Terroristische aanslag.
• Aanranding of verkrachting.
• Beroving met geweld.

Er zijn vier kernwoorden die trauma kunnen definiëren:

1. Overweldigend:         De situatie wordt als totaal overweldigend ervaren.
2. Hulpeloosheid:          Elke traumatische ervaring is er een van extreme volslagen hulpeloosheid.
3. Levensbedreiging:   We vrezen dat we de situatie niet zullen overleven en dat ons bestaansrecht wordt bedreigd.
4. Fragmentatie:            De psyche splitst de verwoestende ervaring af als een laatste poging tot overleven.

De manier waarop iemand reageert op zo’n schokkende gebeurtenis is heel verschillend. Wel staat je leven vaak op zijn kop.

• Je slaapt slechter.
• Je kan je slechter concentreren.
• Je bent prikkelbaar.
• Je heb nachtmerries.

Daarnaast kun je last krijgen van:

• Angst en somberheid.
• (Werk) relaties kunnen onder druk komen staan.

Dit zijn normale reacties op schokkende gebeurtenissen. Je wereld is niet langer veilig en voorspelbaar. Je wordt geconfronteerd met je eigen kwetsbaarheid en zo kan je het gevoel van veiligheid en controle verliezen.

Wanneer men in zo’n levensbedreigende omstandigheid verkeert of andere schokkende gebeurtenissen meemaakt, en hierdoor wordt geconfronteerd met intense gevoelens van angst, onmacht, kwetsbaarheid en hulpeloosheid, komt lichaam en geest zelf in actie. De psyche sluit zich letterlijk en figuurlijk af voor de situatie, inclusief de emotionele en psychologische ervaringen. De onverdraaglijke trauma-ervaringen worden naar het onbewuste gestuurd, waardoor de trauma- ervaring buiten onze gewaarwording blijft. Dit kun je niet controleren. Het is de instinctieve en natuurlijke reactie op de overweldigende traumasituatie.

Zo’n schokkende gebeurtenis kan het geestelijk en lichamelijk evenwicht ernstig verstoren. Geest en lijf blijven als het ware rekening houden met gevaar dat er niet meer is: de angst blijft de hele tijd bestaan. Chronische stress, extra grote waakzaamheid, en allerlei lichamelijke klachten zijn meestal het gevolg.

De splitsing van ons bewustzijn tijdens het trauma was van levensbelang, omdat we op dat moment de verschrikkelijke ervaring van het trauma niet aan zouden kunnen. (Denk aan incest bij kinderen). In die periode waren we volledig ontoereikend uitgerust en werden we niet gesteund om deze ervaring goed te kunnen hanteren. Onze overleving leek een gepast antwoord. Op deze manier was het mogelijk om na een trauma het dagelijks leven voort te zetten. Maar het trauma, dat uiteraard niet verwerkt is en opgeslagen is in het onderbewuste, kan door verschillende soorten situaties getriggerd worden, waardoor het onverwerkte trauma zich weer gaat openbaren.

Situaties die het trauma kunnen triggeren:

• Elke situatie waarin we ons overweldigend of hulpeloos voelen.
• Elke situatie die lijkt op de originele traumasituatie (Ook als we deze niet bewust kennen).
• Elke zintuiglijke stimulus (Geur, geluid, beeld, smaak, aanraking) die lijkt op de originele traumasituatie.
• Elke situatie die emoties met zich meebrengt: de psyche kan geen onderscheid maken tussen de emoties die we willen voelen en de onverwerkte traumagevoelens.

Het is dan ook van groot belang dat je het trauma goed verwerkt. Verwerking van trauma’s kan bijna niemand alleen.

Een aantal mensen dat een trauma heeft meegemaakt, ontwikkelt als gevolg daarvan een Posttraumatische Stress-stoornis (PTSS). Daarvan spreken we wanneer er meerdere klachten zijn die langdurig aanhouden en het normaal functioneren verstoren. Dan is de gebeurtenis zo schokkend geweest, dat men last houdt van veel spanning en stress. Uw leven na(=post) de schokkende(=traumatische) gebeurtenis is ernstig verstoord.

De symptomen van PTSS kunnen erg heftig zijn, en een grote invloed uitoefenen op je dagelijks leven. Het kan zijn dat je niet meer in staat bent om te werken, je meer moeite hebt met het onderhouden van relaties en met je dagelijkse bezigheden zoals bijv. boodschappen doen.

Mensen met een Posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebben last van symptomen die in drie groepen te verdelen zijn:

• Herbelevingen.
• Vermijding.
• Spanning.

Herbelevingen:

Het hoofdkenmerk van een PTSS zijn herbelevingen. Tijdens de herbelevingen lijkt het alsof je de traumatische gebeurtenis weer (gedeeltelijk) meemaakt. De herbeleving kan zeer realistisch zijn en kan erg veel angst oproepen. Wanneer je een PTSS hebt kun je last hebben van onderstaande symptomen:

• Nare herinneringen aan het trauma komen ongewild naar boven.
• Je hebt geregeld nachtmerries over het trauma.
• Het kan voelen alsof de traumatische gebeurtenis weer gebeurt, alsof je er midden in zit.
• Wanneer iets je herinnert aan het trauma roept dit heftige emoties op.
• Je lichaam reageert angstig bij de herinnering aan het trauma. Je kan gaan zweten, een verhoogde hartslag krijgen, trillen, zweten of snel gaan ademen.

Vermijding:

Wanneer je een PTSS hebt reageren je lichaam en geest zeer heftig op herinneringen aan het trauma. Hierdoor heb je de neiging om zaken die met het trauma te maken hebben te vermijden. Ook kan je last hebben van een afgestompt gevoel. Mensen met een PTSS kunnen zich herkennen in onderstaande symptomen:

• Je vermijdt gesprekken, gedachten en gevoelens die horen bij het trauma.
• Een belangrijk deel van het trauma kun je niet meer herinneren, je hebt het verdrongen.
• Je vermijdt activiteiten, plaatsen en mensen die je herinneren aan het trauma.
• Het voelt alsof je er niet meer bij hoort, je voelt je vervreemd van anderen.
• Je sluit je steeds meer af, je praat weinig over je gevoelens.
• Je gevoelens zijn vlak geworden, je hebt weinig zin om dingen te ondernemen.
• Je ziet je eigen toekomst somber in.

Spanning:

Wanneer je een PTSS hebt ben je erg prikkelbaar en meer gespannen dan voor het trauma. Onderstaande symptomen komen voor bij een verhoogde spanning bij PTSS:

• Je slaapt moeilijk in of wordt vaak wakker.
• Je hebt woede-uitbarstingen.
• Je hebt last van concentratieproblemen.
• Je bent overdreven alert en waakzaam.
• Je schrikt snel.
• Je gedraagt je roekeloos.

Naast bovenstaande symptomen kun je je ook depressief voelen. Je voelt je somber, je eet minder en voelt je minderwaardig.

Ook al voel je je nog steeds hulpeloos, je bent het in werkelijkheid niet. Je kunt de keuze maken om hulp te zoeken. Je kunt de tegenstrijdigheden in jezelf opzoeken, oplossen en weer de regie over je leven gaan nemen. Maar alleen jij  kunt dat doen. Je moet je eigen redder zijn, zodat je weer een autonoom persoon kunt worden, met al je mooie kwaliteiten en talenten.

Als Trauma verwerkingstherapeut/Integratieve psychotherapeut kan ik je helpen om je traumadeel te gaan onderzoeken en benaderen om te zien wat het werkelijk is: misschien een heel jong kind, of een hulpeloos en angstig deel van jou. Het werkelijk begrijpen van dit traumatische overlevingsdeel kan leiden tot compassie voor jezelf. Hierbij staat voorop dat alles er mag zijn en dat niets raar of onwezenlijk is. Het belangrijkste is dat jij weer een mooi, autonoom en zelfstandig mens mag worden.

Gedicht:
‘Alles wat we nodig hebben om ons te herinneren voor ons helingsproces, is in ons opgeslagen, in ons lichaam en brein. Het zal zich tonen, als we bereid zijn het risico te nemen’.
Franz Ruppert.